Càng tiến gần đến đích, càng nghe rõ âm thanh của khúc nhạc bất hủ của thế giới gọi mời tôi. Suốt nửa thế kỷ, tôi đã chuyển những suy nghĩ của mình vào trong bài văn và câu chữ: lịch sử, triết lý, kịch, truyện hư cấu, truyền thống, trào phúng, tụng ca và nhạc; tất cả những thể loại này tôi đều thử qua. Nhưng tôi cảm thấy mình vẫn chưa diễn tả hết phần thứ một ngàn đang ở bên trong tôi. Khi tôi xuống mồ, tôi có thể nói như những người khác đã nói: “Công việc trong ngày của tôi đã xong.” Nhưng tôi không thể nói: “Cuộc đời của tôi đã xong.” Công việc của tôi sẽ bắt đầu lại vào sáng hôm sau. Ngôi mộ không phải là ngõ đi hẹp không lối ra; nó chính là con đường lớn. Nó gần sát sự chạng vạng nhưng mở ra bình minh.

—Victor Hugo

The nearer my approach to the end, the plainer is the sound of immortal symphonies of worlds which invite me. For half a century I have been translating my thoughts into prose and verse: history, philosophy, drama, romance, tradition, satire, ode, and song; all of these I have tried. But I feel I haven’t given utterance to the thousandth part of what lies within me. When I go to the grave I can say, as others have said, “My day’s work is done.” But I cannot say, “My life is done.” My work will recommence the next morning. The tomb is not a blind alley; it is a thoroughfare. It closes upon the twilight, but opens upon the dawn.

—Victor Hugo